Bu yazımızda kablo kesit seçimi yaparken genellikle gözardı ettiğimiz
etkenlerden bahsedeceğiz.
Örneğin 3x95+50 NYY Kablo için akım taşıma
kapasitesi; Toprakta :275 A Havada : 244 A yazar ve genellikle sadece
bu bilgiler ışığında kablo seçimi yapılır.
Pekiyi bu bilgiler kablo kesitini belirlemek için
yeterli midir?
Kabloların akım taşıma kapasitesinin
değişkenlik gösterdiğinin ipucu aslında az önce bahsettiğimiz, toprakta ve
havada akım taşıma kapasitesinin farklı olmasında saklı.
Kabloların gerçek kesit seçimini yaparken
yararlanacağımız formül şudur. (Hem alçak gerilim hem orta gerilim kabloları
için geçerlidir.)
Kablolar toprağın içinde gömülü
ise ;
I= Io .k1 .k2. k3
k1: Sıcaklık 20 dereceden farklı ise
uygulanacak düzeltme faktörü
k2: Bitişik serilen kablolar için uygulanacak
düzeltme faktörü
k3: Toprağın ısıl direncinin 1 km/w referans
değerinden farklı olması durumunda uygulanacak düzeltme faktörü
Kablolar toprağa gömülü değil ise ;
I= Io .k1 .k2
Io : Havadaki kablonun 30 derecede akım taşıma kapasitesi
k1: Sıcaklık 30 dereceden farklı ise
uygulanacak düzeltme faktörü
k2: Bitişik serilen kablolar için uygulanacak
düzeltme faktörü
Bu
değerler ne anlama geliyor?
Io ;
yazımızın başında da bahsettiğimiz
,kablonun toprakta veya havada olma durumuna göre kablo kataloglarında
yer alan akım taşıma kapasitesidir.
k1 ; Kablonun
bulunduğu ortam sıcaklığına göre uygulanır. Toprakta sıcaklık 20 derece, havada sıcaklık 30 derece ise k1 =1 dir. Ancak sıcaklık arttıkça kablonun
akım taşıma kapasitesi düşeceği için aşağıdaki tabloya göre ortam sıcaklığının
karşılığı olan düzeltme faktörü k1 kullanılmalıdır.
k3 ;
Toprağın ısıl direncini ifade eder.
1 km/w : Düzenli yağmurlu toprağı
2,5 km/w: Kurak toprağı simgelemektedir. Aşağıdaki tabloda bulunan “toprak termik direnci” satırından düzeltme faktörü seçilmelidir. Tablodan da
görüleceği üzere k3 için püf noktası 1 den 2,5 a doğru gittikçe yani toprak
kuraklaştıkça kablonun akım taşıma kapasitesinin azalmasıdır.
k2 ; Kablonun toprakta veya havada tek başına serilmesi ile birden
çok kablonun yanyana serilmesi aynı şey değildir. Isınan kablonun çevreye yaydığı ısı, kabloları birbiri ardına etkileyeceği
için akım taşıma kapasitesini
düşürecektir.
Toprakta kabloların birlikte serilme
durumlarına göre uygulanacak düzeltme faktörlerini gösteren tablo aşağıdaki
gibidir.
*HES kablo kataloğundan alınmıştır
Açık Havada
(genellikle tava dediğimiz taşıyıcı raflar ile oluyor) kabloların birlikte
serilme durumlarına göre uygulanacak düzeltme faktörlerini gösteren tablo
aşağıdaki gibidir.
*Öznur Kablo Kataloğundan
alınmıştır.
Tablolardan görüleceği üzere kabloların
arasında belirli bir mesafe bırakarak ve iyi havalandırma koşulları sağlayarak kabloları tesis etmek
kablonun akım taşıma kapasitesini önemli ölçüde etkilemektedir.
Toprağa
serilen kablolar için kanal derinliği
Formülde bulunmamakla birlikte toprak içine
serilerek tesis edilen kablolar için bir husus daha vardır. O da kazılan
kanalın derinliği.
Kanal derinliği 70 cm ise faktörümüz =1.
70 cm den aşağı indikçe yani toprağın derinliklerine
inildikçe sıcaklığın artması prensibi sonucu akım taşıma kapasitesi
azalacaktır.(Bu da formüldeki sıcaklık faktörü ile bağlantılı)
*Öznur
Kablo Kataloğundan alınmıştır.
Derinlere inildikçe sıcaklık artar ve
kablonun akım taşıma kapasitesi azalır. Derinlik arttıkça toprağın ısı yayma
direnci artmaktadır,yani direnç arttığı için ısıyı önceki gibi kolay iletemez ,Bu
da kablonun akım taşıma kapasitesini zayıflatan bir durumdur.
Sonuç:
Kabloların bulunduğu ortamın sıcaklığı ,
birden çok kablolu sistemin birlikte serilmesi,
toprağın termik direnci ve derinliği ,taşıyıcı raflar için
havalandırmanın sağlanması kabloların
tesisindeki temel etkenler. İdeal koşulların hepsini sağlayıp tüm
düzeltme faktörleri 1 olsun ve katalogda
yazan akım değerine göre hareket edelim
diye düşünürsek , ki bu düşünce optimum tesis maliyeti ve optimum
işletme koşulları anlamına gelir ,yazımızın başında bahsettiğimiz örnek ile
yazıyı sonlandırabiliriz.
Yani ;
■3x95+50 NYY
kablo için toprakta : 275 Amper alarak tesisi projelendireceksek,
-Toprak termik direnci : 1km /w olmalı
-Döşeme derinliği : 70 cm olmalı
-Kablo sistem sayısı 1 olmalı.(Sistem sayısı
1 den çok ise sistemler arası 14 cm (2d) mesafe bırakmalı)
■ 3x95+50 NYY kablo için havada
:244 Amper alarak tesisi projelendireceksek,
-Sıcaklık 30 derece olmalı
-Kablolar en yakında bulunan zemine, duvara
veya tavana en az 2 cm uzaklıkta dösenmeli. Yan yana ve üst üste dösenmis kablolar
arasında, kablo çapının en az iki katı kadar bosluk olmalıdır. Kablo
sistemlerinde bu deger yaklasık 20 cm’ dir. Yayılan ısı etkisinden dolayı
artacak olan ortam sıcaklıgının göz önüne alınarak uygun boşlukların
bırakılması ve havalandırılması gerekmektedir
Kaynak: Öznur
Kablo Kataloğu / Teknik Bilgiler
Hes
Kablo Kataloğu / Teknik Bilgiler
